Mówi się, że jesteś tym czym jesz… może nie do końca zawsze można brać to tak dosłownie, ale nie da się ukryć, że i w przypadku dermatologii można mówić o korzystnej dla skóry diecie! I już nie tylko w kontekście trądziku, czy atopowego zapalenia skóry, ale także w myśl anti-aging! Amerykanie przeprowadzili badania, zebrali wyniki w całość… a my? możemy zachęcić Was do weryfikacji zawartości lodówki i codziennego menu! A zatem.
Medyczna terapia żywieniowa w dermatologii klinicznej i estetycznej. Opracowała dr n.med. Karolina Hadasik
Medyczna terapia żywieniowa (MTŻ) to zalecenia dietetyczne dedykowane konkretnym problemom zdrowotnym poparte wieloletnimi badaniami naukowymi. Takie protokoły i zalecenia żywieniowe istnieją już w wielu jednostkach chorobowych tj cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory przewodu pokarmowego, alergie pokarmowe. Zalecenia dietetyczne mogą również korzystnie wspierać terapię pacjentów w niektórych przewlekłych schorzeniach dermatologicznych.
Dermatologiczna terapia żywieniowa została stworzona do wspomagania leczenia objawów skórnych niedożywienia, trądziku zwykłego i różowatego, atopowego zapalenia skóry, łuszczycy i leczenia długogojących się ran - chorób w których ogromną rolę odgrywa indukowanie stanu zapalnego! Bardzo ważne jest podkreślenie że wskazówki żywieniowe mają wspierać standardowe formy terapii tych schorzeń a nie je zastępować.
ZDROWA SKÓRA
Optymalna dieta zawsze powinna być dostosowana do wieku, płci i schorzeń towarzyszących. W kontekście zaleceń dla zdrowia skóry - zarówno niedożywienie i jak i nadmiar kilogramów mają istotny wpływ na jej wygląd i funkcjonowanie. W badaniu, na które się powołujemy wzięły udział ponad 4 tysiące kobiet w średnim wieku. Te z większą ilością zmarszczek spożywały istotnie mniej białek, potasu, witaminy C i witaminy A. Sucha skóra była wyraźnie powiązana z mała ilością spożywanego kwasu linolowego i witaminy C. Mała ilość zmarszczek była wyraźnie powiązana ze spożywaniem ryb, jajek, jogurtów, roślin strączkowych, owoców, warzyw i oliwy z oliwek. Gładka skóra z małą ilością oznak fotostarzenia była zbieżna z przyjmowaną suplementacja witaminy C i pokarmów bogatych w likopeny.
Dieta z wysokim Indeksem glikemicznym; potrawy smażone, pieczone, grillowane są powiązane z powstawaniem końcowych produktów zaawansowanej glikacji (ang. AGE advanced glycation end products). Są to markery stresu oksydacyjnego. Ta nadmierna produkcja AGE ma ogromne znaczenie dla białek macierzy zewnątrzkomórkowej, przede wszystkim kolagenu, fibronektyny i elastyny. W ten sposób AGE wpływają na osłabienie mechanizmów obronnych skóry i mechanizmów naprawczych a to przekłada się m.in na powstawanie zmarszczek, przebarwień, nierównego kolorytu skóry i przewlekłego stanu zapalnego.
Towarzystwa Dermatologiczne nie gloryfikują konkretnej diety, ważne jest zbalansowane jedzenie, bogate w antyoksydanty i kwasy omega 3 i 6, odpowiednie do wieku, płci i obciążeń chorobowych. Dodatkowa suplementacja jest rekomendowana jedynie w przypadkach niedoborów i wskazań terapeutycznych.
TRĄDZIK
Wysoki indeks glikemiczny potraw i częste spożywanie produktów mlecznych są czynnikami powiązanymi z ciężkością trądziku. Cukry proste szybko podnoszą poziom glukozy we krwi, powodując wyrzut insuliny. Przewlekła hiperinsulinemia napędzana spożywaniem wysoko glikikemicznego pożywienia i produktów mlecznych powoduje wydzielanie przez nasz układ endokrynny czynnika IGF-1. Insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF-1) wiążąc się z receptorami uwalnia całą kaskadę procesów prozapalnych w komórkach skóry i w mieszkach włosowych. IGF-1 jest silnym mediatorem wzrostu komórek i wzmacnia biodostępność androgenów. W trakcie dojrzewania IGF-1 nasila produkcję DHEAS, stymuluje receptory dla androgenów i hamuje 5 alfa reduktazę.
Wspólne działanie IGF-1 i androgenów nasila produkcję sebum. Testosteron i dihydrotestosteron wiążą sie z odpowiednimi receptorami w komórkach produkujących łój/sebum - sebocyty, promując w ten sposób miejscowy stan zapalny i nadprodukcje sebum. To natomiast powoduje niewspółmierną keratynizację i złuszczanie komórek, prowadząc do „zatkania” ujścia przewodów gruczołów łojowych i proliferacji Cutibacterium acnes. Insulinopodobny czynnik wzrostu (iGF-1) zwiększa ekspresję specyficznych białek, które stymulują lipogenezę sebocytów, tym samym nasilając stan zapalny. Mleko krowie ma wysoki indeks glikemiczny i znacznie zwiększa poziom IGF-1.
Towarzystwa Dermatologiczne nie opowiadają się jeszcze za specyficznymi zmianami dietetycznymi w postępowaniu z trądzikiem, jednakże coraz więcej danych sugeruje znaczenie diety wysoko glikemicznej w nasileniu trądzika. Rekomenduje się ograniczenie spożywania mleka krowiego u tych z udokumentowana nadwrażliwością. Pozytywną rolę w zmniejszaniu stanu zapalnego może odgrywać suplementacja probiotykami Lactobacillus rhamnosus. Nie ma dowodów na to, że alkohol, kawa i herbata mają wpływ na nasilanie się zmian skórnych w przebiegu trądziku. Suplementy diety z olejami rybnymi nie wpływają na ciężkość i nasilanie się trądziku, mogą za to zdecydowanie poprawić suchość skóry w przebiegu leczenia izotretynoiną. Cynk moduluje 5 alfa reduktazę i aktywność androgenów, ale brak specyficznych wytycznych.
Podsumowując dieta z niskim indeksem glikemicznym, zawierająca probiotyki i pokarmy o właściwościach przeciwzapalnych mogą wpłynąć korzystnie na zmniejszenie nasilenia trądziku u niektórych pacjentów.
ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY
Ig-E zależne alergie pokarmowe są silnie powiązane z atopowym zapaleniem skóry zwłaszcza w okresie dzieciństwa. Diety eliminacyjne wprowadza się zawsze po zastosowaniu prowokacji alergenem i udokumentowanej reakcji. W wieku dziecięcym zaostrzenia wyprysku w przebiegu atopowego zapalenia skóry obserwuje się głównie po takich produktach żywieniowych jak mleko krowie, jajka, soja, pszenica i orzechy ziemne. Natomiast u dorosłych pacjentów czynnikami zaostrzającymi zmiany chorobowe mogą być orzechy ziemne i laskowe, ryby, owoce morza, pomidory, rumianek, banany, melon miodowy, seler.
Towarzystwa dermatologiczne rekomendują w przypadku prawdziwej Ig-E zależnej alergii pokarmowej unikanie danego alergenu jako prewencję potencjalnie poważnego zagrożenia dla zdrowia. Dzieci poniżej 5 roku życia z umiarkowanym do ciężkiego AZS powinny mieć przeprowadzoną diagnostykę w kierunku alergii na mleko, jajka, orzechy ziemne, pszenicę i soję. Niespójne dane naukowe wykluczają jakąkolwiek rolę suplementów diety, które miały by wspomagać terapię konwencjonalną AZS.
ŁUSZCZYCA
Choroby cywilizacyjne takie jak choroby sercowo-naczyniowe i otyłość są silnie powiązane z łuszczycą. Obniżenie wagi ciała i obwodu w pasie w znaczący sposób wpływa na złagodzenie objawów łuszczycy u takich pacjentów. Dobrze znane protokoły terapii żywieniowej dla chorób metabolicznym, sercowo-naczyniowych i otyłości są często wykorzystywane we wspomaganiu konwencjonalnej terapii tej przewlekłej dermatozy. Te zalecenia dotyczą pacjentów z łuszczycą > 25 roku życia z dodatkowymi obciążeniami w postaci cukrzycy typu 2, z 3 lub więcej czynnikami ryzyka choroby sercowo-naczyniowej i z nadciśnieniem tętniczym. Liczne stowarzyszenia na rzecz pacjentów z łuszczyca rekomendują redukcję wagi ciała i stosowanie diety śródziemnomorskiej - niski indeks glikemiczny ( hiperinsulinemia prowokuje przewlekły stan zapalny).
TRĄDZIK RÓŻOWATY
Trądzik różowaty to przewlekła dermatoza, której zaostrzenie może być obserwowane po spożyciu ostrych i gorących potraw. Produkty bogate w histaminę takie jak cola, soja i przetworzone mięso ( wędliny, kabanosy, hamburgery itp) mogą wzmacniać zaczerwienienie skóry. Dane naukowe wskazują różne znaczenie alkoholu i kofeiny w zaostrzeniach trądziku różowatego u niektórych pacjentów. Te produkty żywnościowe mogą wyzwalać stymulacje neurogenną rozszerzania naczyń - co skutkuje rumieniem napadowym, uczuciem pieczenia i utrwalonym rumieniem. Unikanie tych dietetycznych czynników zaostrzających jest szeroko rekomendowane przez dermatologów.
CZERNIAK ZŁOŚLIWY
Pacjenci z czerniakiem złośliwym mogą odnieść korzyści z żywieniowych protokołów onkologicznych w specyficznych fazach terapii przeciwnowotworowej ( radio i chemioterapia). Suplementacja antyoksydantami w prewencji czerniaka złośliwego jest nieprzekonująca w najbardziej aktualnych badaniach naukowych. Skin Cancer Foundation zaleca dietę przeciwzapalną, posiłki bogatoproteinowe. Towarzystwa Dermatologiczne nie wydają zaleceń odnośnie diety prewencyjnej i wspomagającej leczenie czerniaka złośliwego.
TRUDNO GOJĄCE RANY
Są trzy fazy gojenia ran: stan zapalenia, proliferacja i remodeling tkanek. Nie gojące się rany pozostają w ciągłej fazie stanu zapalnego. Gojenie ran zwiększa zapotrzebowanie na białek nawet o 250%, a zapotrzebowanie kaloryczne nawet do 50%. Bardzo ważne jest uzupełnianie niedoborów aminokwasowych HMB, argininy i glutaminy. Jak wygląda dieta redukująca stan zapalny ? Jest bogata w owoce, warzywa, rośliny strączkowe, orzechy, ryby, oliwę z oliwek - innymi słowy dieta śródziemnomorska! Ta dieta w dużej mierze oparta na produktach roślinnych i rybach, ma niski indeks glikemiczny, obfituje w antyoksydanty, jednonienasycone kwasy tłuszczowe promuje obniżenie szeroko pojętego stanu zapalnego. Zmniejsza stężenie cytokin prozapalnych i zmniejsza wiek metaboliczny organizmu.
Podsumowując, dieta śródziemnomorska znajduje zastosowanie w redukcji wagi ale także w kontrolowaniu takich dermatoz zapalnych jak trądzik, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry i trądzik różowaty, może też w znacznym stopniu wpłynąć na napięcie skóry, zmniejszając oznaki jej starzenia.